جواب خودارزیابی درس اول علوم و فنون دهم انسانی برای دانش آموزانی که به دنبال حل و توضیح سوال این صفحه از فصل اول فنون دهم هستند تا برای مطالعه و آمادگی بهتر جهت امتحانات مدرسه و امتحان نهایی هستند، در ادامه ارائه می شود.
خود ارزیابی صفحه ۱۹ و ۲۰ درس اول علوم و فنون ادبی دهم
۱ -مفهوم «متن » را با ذکر دو مثال توضیح دهید؟
پاسخ: (هر چیزی که ذهن ما را به پویایی در آورد متن است . در این کتاب مقصود ما از متن ، آثار شعر و نثر فارسی است. برای نمونه کتاب ها معمولا متن دیداری هستند و اگر خوانده شوند به آن ها متن های شنیداری یا خوانداری می گویند. صداهایی که می شنویم (شنیداری), بویی که حس می کنیم بویایی), مزه ای که می چشیم (چشایی) و… نیز متن محسوب می شوند.
۲ -یکی از آسانترین و کاربردی ترین شیوه ها در بررسی و تحلیل متن چیست ؟
پاسخ: متن از سه دیدگاه زبان، ادبیات و فکر یعنی در سه قلمرو بررسی شود : زبانی، ادبی، فکری .
۳ -با توجه به قلمرو فکری، دیدگاه خود را درباره ی محتوا و موضوع سروده زیر بنویسید.
*… آب را گل نکنیم/ در فرودست انگار ،کفتری می خورد آب / یا که در بیشهدور،سیره ای پر می شوید /یا درآبادی ،کوزه ای پُر می گردد/ آب را گل نکنیم ،شاید این آب روان ُمی رود پای سپیداری تا فرو شوید اندوه دلی،دست درویشی شاید ،نان خشکیده فرو برده در آب… «سهراب سپهری»
پاسخ: این متن عرفانی است و سپهری با کمک گرفتن از طبیعت و با دیدگاه عرفانی، تلاش می کند مهربانی و دوستی را میان همه ی پدیده های هستی مطرح کند. شاعر در این شعر از شهر گمشده و سرزمین آرمانی اش سخن می گوید و خوش بین است و خوشبینی را القا می کند . آب تمثیلی است برای تمام زندگی، وگل نماد نادرستی وکژی است .روح بزرگ سپهری در این سروده مشهود است.
۴ -در خوانش شعر زیر، به چه نکاتی باید توجه کرد؟
ابتدا با چشم خوانی، نگاهی کلی از آغاز تا پایان به شعر می‌اندازیم. پس از آن متن را از ابتدا تا انتها بدون توقف برای تشخیص لحن و ریتم آن می خوانیم. پس از آشنایی با لحنی مناسب که که روایی – داستانی و اندرزی است، می‌خوانیم.
۵- سروده زیر را بخوانید و با توجّه به قلمرو ادبی، «کنایه، تشبیه، تشخیص، مَثَل و مراعات‌نظیر» را شناسایی کنید.
کنایه: خرده‌ای در بساط داشتن (مال اندک)، جبههٔ واکرده داشتن (خوش رویی و خوش اخلاقی)، روسفید برآمدن (موفق و ممتاز شدن)، گوهر شدن (با ارزش شدن)
تشبیه: خاطر فارغ به توکل، جبههٔ واکرده به گل تشبیه شده‌اند.
تشخیص: خندان بودن گل، جبهه گشاده بودن گل، صبور و شکیبا بودنِ دانه، این که قطر، خیال گوهر شدن در سر دارد.
مَثَل: دانه جون در آسیا افتد تحمل بایدش
مراعات‌نظیر: آب، ابر، گلشن، گل/ قطره، گوهر، دریا/ آسیاب، دانه.
۶- در ادامه سوالات درس اول علوم و فنون دهم انسانی از شما خواسته شده است که با توجه به متن زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید.
الف) دو ویژگی زبانی را استخراج کنید.
کاربرد (ی) استمراری در آخر فعل به جای (می) استمراری در اول فعال
کاربرد دستور تاریخی
کاربرد اندر به جای در
استفاده از واژه‌ی عربی اقربا به جای نزدیکان
سادگی و روانی جملات
ب) چه عاملی سبب شد خلیفه، رفتاری متفاوت با دو خواب‌گزار داشته باشد؟
تفاوت در شیوه‌ی بیان، توجه به موقعیت سخن و انتخاب و گزینش کلمات و اصل بلاغت موجب شد خلیفه از دو گفته برداشت‌هایی متفاوت داشته باشید.
۷ -حکایت زیر را بخوانید و آن را از دید قلمرو ادبی و فکری، بررسی کنید.
قلمرو ادبی: آب و گل مراعات نظیر/ بی ادب، ادب : تضاد/ آب وگل مجاز از وجود انسان /بهلول : تلمیح/ آب و گل تو را نیک سرشته اند… ضرب المثل
قلمرو فکری: نویسنده در قالب طنز می گویدسرشت همه انسان هانیکو آفریده شده است و فقط تربیت موجب برتری وتفاوت انسان ها می شود. به اهمیت تربیت درست اشاره کرده است و با نگرش تعلیمی واندرزی تلاش می کند بی ادبی را نکوهش کند.
